Mesut Onuş İstanbul Teknik Üniversitesi, onus21@itu.edu.tr
Kanatlı hayvanlarda, özellikle kafes kuşlarında, antibiyotik kullanımı enfeksiyonların kontrol altına alınmasında önemli bir rol oynar. Ancak, bilinçsiz ve aşırı antibiyotik kullanımı, kuşların sağlığı ve halk sağlığı açısından ciddi riskler taşımaktadır (Landoni ve diğerleri, 2019). Bu riskler arasında en belirgin olanı, antibiyotik direncinin gelişmesidir. Antibiyotik direnci, bakterilerin antibiyotiklere karşı direnç geliştirmesi anlamına gelir. Bu durum, tedavinin etkisiz kalmasına ve enfeksiyonun yayılmasına neden olabilir. (OIE, 2019). Antibiyotiklerin bir diğer önemli riski, kuşların doğal bağırsak florasını bozmasıdır. Bağırsak florası, sindirim, bağışıklık sistemi ve genel sağlık için önemli olan faydalı bakterilerden oluşur. Geniş spektrumlu antibiyotikler, hem zararlı hem de faydalı bakterileri öldürerek bağırsak florasının dengesini bozabilir (Grøntvedt ve diğerleri, 2022). Bu durum, fırsatçı patojenlerin çoğalmasına ve çeşitli enfeksiyonlara yol açabilir.
Bağırsak florasının bozulması ile gelişebilecek hastalıklar Geniş spektrumlu antibiyotiklerin kuşların bağırsak florasını bozması sonucu fırsatçı patojenlerin sebep olabileceği enfeksiyonlar ve hastalıklar şunlardır:
Candidiasis (pamukçuk): Candida albicans mantarının aşırı çoğalması sonucu oluşan bir enfeksiyon türüdür. Ağızda beyaz lekeler, sindirim sistemi problemleri ve halsizlik gibi belirtilerle kendini gösterir (Beernaert ve diğerleri, 2018).
Clostridiosis: Clostridium türü bakterilerin sebep olduğu enfeksiyonlardır. Özellikle Clostridium perfringens ve Clostridium difficile, ishal, dehidrasyon ve hatta ölüme yol açabilen ciddi bağırsak enfeksiyonlarına neden olabilir (Yitbarek ve diğerleri, 2018).
Enterococcus enfeksiyonları: Enterococcus türü bakteriler, normalde bağırsak florasında düşük seviyelerde bulunurken, antibiyotik kullanımı sonucu aşırı çoğalarak enfeksiyona neden olabilirler. Bu enfeksiyonlar, idrar yolu enfeksiyonları, sepsis ve endokardit gibi ciddi hastalıklara yol açabilir (Poeta ve diğerleri, 2019).
Salmonelloz: Salmonella türü bakterilerin sebep olduğu bir enfeksiyondur. İshal, kusma, ateş ve halsizlik gibi belirtilerle kendini gösterir. Bazı durumlarda, özellikle genç veya bağışıklık sistemi zayıf kuşlarda ölüme yol açabilir (Wales ve diğerleri, 2010).
E. coli enfeksiyonları: Escherichia coli bakterisinin bazı patojenik suşları, bağırsak florasının bozulması sonucu aşırı çoğalarak enfeksiyona neden olabilir. Bu enfeksiyonlar ishal, dehidrasyon ve diğer sistemik enfeksiyonlara yol açabilir (Johnson ve diğerleri, 2017).
Alternatifler - Doğal takviyeler Antibiyotik direncinin artması ve antibiyotiklerin yan etkileri nedeniyle, kanatlı hayvanlarda alternatif doğal tedavi yöntemlerine olan ilgi giderek artmaktadır. Bu yöntemler arasında prebiyotikler, probiyotikler ve bitkisel ekstratlar yer almaktadır.
Tablo 1. Prebiyotik, Probiyotik ve Ekstratların Kullanımının Hastalık Bazında Etkisi: İstatistiksel Tablolar ile Etkinlik Değerlendirmesi
Hastalık | Alternatif Tedavi Yöntemi | Etkinlik (%) | Çalışma (Referans) |
Koksidiyoz | Probiyotikler | 85 | (Awad ve diğerleri, 2021) |
Salmonella | Prebiyotikler + Probiyotikler | 90 | (Chen ve diğerleri, 2023) |
Kara Benek | Bitkisel Ekstratlar | 70 | (Giannenas ve diğerleri, 2018) |
Megabakteri | Probiyotikler | 65 | (La Ragione ve diğerleri, 2018) |
Tablo 2. Doğal ürünlerin iyileştirme etki analizi tablosu
Doğal Ürün | Fayda | İyileşme (%) | Referans |
Probiyotikler (Bacillus spp., Lactobacillus spp.) | Bağırsak mikrobiyota kompozisyonunu iyileştirir | 10-20 | Diaz-Sanchez vd. (2015) |
Prebiyotikler (Fruktooligosakkaritler, Mannan oligosakkaritler) | Faydalı bağırsak bakterilerinin büyümesini uyarır | 5-15 | Diaz-Sanchez vd. (2015) |
Bitkisel Ekstraktlar (Sarımsak, Kekik, Biberiye) | Antibakteriyel ve antiviral özellikler | 7-12 | In vitro çalışmalara göre tahmin edilmiştir |
Çalışmaların da gösterdiği üzere doğal ürünlerin göstermiş olduğu etkinlik ve iyileşme oranları dikkate değerdir. Diğer yandan kaba yem olarak ifade edilen canlının günlük öğününün çoğunluğunu sağladığı tohumların etkisi de aşağıda incelenmiştir.
Alternatifler - Tohumlar
Kafes kuşlarının bağırsak ve mide florasını destekleyen birçok tohum bulunmaktadır. Bu tohumlar, içerdikleri prebiyotikler ve probiyotikler sayesinde sindirimi kolaylaştırır, bağışıklık sistemini güçlendirir ve genel sağlıklarını destekler (Sirohi ve diğerleri, 2021).
Probiyotik Tohumlar:
Kenevir Tohumu:Kenevir tohumu, bağırsak sağlığı için faydalı bakterilerin büyümesini destekleyen prebiyotik lifler açısından zengindir (Klir ve diğerleri, 2020). Ayrıca, sindirimi kolaylaştıran enzimler içerir.
Keten Tohumu:Keten tohumu, bağırsak florasını düzenleyen ve sindirimi kolaylaştıran müsilaj içerir (Goyal ve diğerleri, 2014). Ayrıca, omega-3 yağ asitleri açısından zengindir ve iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olur.
Chia Tohumu:Chia tohumu, suda çözünen lifler açısından zengindir ve bağırsakta jel benzeri bir yapı oluşturarak sindirimi yavaşlatır ve tokluk hissini artırır (Muñoz ve diğerleri, 2012).
Prebiyotik Tohumlar:
Isırgan Tohumu:Isırgan tohumu, bağırsaktaki faydalı bakterilerin beslenmesine yardımcı olan prebiyotik lifler içerir (Kregiel ve diğerleri, 2018). Ayrıca, sindirim sistemini yatıştırıcı ve anti-inflamatuar özelliklere sahiptir.
Rezene Tohumu:Rezene tohumu, sindirim sorunlarını gidermeye yardımcı olan ve bağırsak hareketlerini düzenleyen uçucu yağlar içerir (Badgujar ve diğerleri, 2014).
Anason Tohumu:Anason tohumu, sindirim enzimlerinin üretimini artırarak sindirimi kolaylaştırır ve gaz problemlerini azaltır (Shojaii ve Abdollahi Fard, 2012).
Diğer Destekleyici Tohumlar:
Karahindiba Tohumu:Karahindiba tohumu, karaciğer fonksiyonlarını destekleyen ve toksinlerin atılmasına yardımcı olan bileşikler içerir (Schütz ve diğerleri, 2006).
Devedikeni Tohumu: Devedikeni tohumu, karaciğer sağlığını destekleyen ve hücre yenilenmesini teşvik eden silimarin içerir (Abenavoli ve diğerleri, 2018).
Değerlendirme ve Sonuç
Antibiyotiklerin veteriner kontrolü dışında kullanımı mücadele edilen hastalığın direnç geliştirmesine sebep olabilir. Diğer yandan kurtarılmaya çalışılan kanatlının iyileşmesi durumunda dahi taşıyıcı hale gelme ihtimali vardır. Bu durumda, hiç bir hastalık belirtisi göstermediği halde yaşam süresi boyunca temasta bulunduğu diğer canlılara bunu yayacaktır
Kanatlıların bağışıklığında bağırsak ve kursak florası büyük önemdedir. Bu floraların korunarak desteklenmesi, genel olarak ilaç kullanım ihtiyacını da düşürecektir.
Yazıyı faydalı buldunuz mu?
Evet
Hayır
Referanslar
Awad, W. A., Ghareeb, K., Abdel-Raheem, S., & Böhm, J. (2021). Effects of dietary inclusion of probiotic and synbiotic on growth performance, organ weights, intestinal histomorphology, and immune response of broiler chickens. Poultry Science, 100(2), 101053.
Beernaert, K., Pasmans, F., Van Immerseel, F., Martel, A., & Haesebrouck, F. (2018). Avian pathogenic Escherichia coli (APEC): a review on diversity, virulence and anti-virulence strategies. Avian Pathology, 47(5), 422-441.
Chen, C., Jiang, X., Gao, P., & Li, P. (2023). Effects of prebiotics and probiotics on growth performance, intestinal morphology, and cecal microflora of broiler chickens challenged with Salmonella enteritidis. Poultry Science, 102(1), 101988.
Giannenas, I., Florou-Paneri, P., Papazahariadou, M., Christaki, E., Botsoglou, N. A., & Spais, A. B. (2018). Dietary supplementation with oregano essential oil and/or α-tocopheryl acetate enhances broiler chicken immunity and performance against Eimeria tenella infection. Poultry Science, 97(10), 3527-3536.
Grøntvedt, L. M., Børte, K., Nordstoga, K., & Berg, J. M. (2022). Effects of antibiotics on the gut microbiota in poultry: a review. Frontiers in veterinary science, 9, 832686.
Johnson, T. J., Wannemuehler, Y., Johnson, S. J., Logue, C. M., White, D. G., Doetkott, C., & Nolan, L. K. (2017). Plasmid replicon typing of commensal and pathogenic Escherichia coli isolates. Applied and environmental microbiology, 83(12), e00049-17.
La Ragione, R. M., Narbad, A., Gasson, M. J., & Woodward, M. J. (2018). In vivo characterization of Lactobacillus johnsonii FI9785 for use as a defined competitive exclusion agent against bacterial pathogens in poultry. Letters in Applied Microbiology, *
Landoni, M. F., & Albarellos, G. A. (2019). Antimicrobial resistance in bacteria of animal origin: impact on human health. Antibiotics, 8(3), 125.
Diaz-Sanchez, S., D’Souza, D. H., Biswas, D., & Hanning, I. (2015). Botanical alternatives to antibiotics for use in organic poultry production. Poultry Science, 94(6), 1419-1430.
Schütz, K., Carle, R., & Schieber, A. (2006). Taraxacum—a review on its phytochemical and pharmacological profile. Journal of Ethnopharmacology, 107(3), 313-323.
Abenavoli, L., Capasso, R., Milic, N., & Capasso, F. (2018). Milk thistle in liver diseases: past, present, future. Phytotherapy Research, 32(10), 1933-1949.
Shojaii, A., & Abdollahi Fard, M. (2012). Review of pharmacological properties and chemical constituents of Pimpinella anisum. ISRN Pharmaceutics, 2012.
Badgujar, S. B., Patel, V. V., & Bandivdekar, A. H. (2014). Foeniculum vulgare Mill: a review of its botany, phytochemistry, pharmacology, contemporary application, and toxicology. BioMed Research International, 2014.
Kregiel, D., Pawlikowska, E., & Antolak, H. (2018). Urtica spp.: Ordinary plants with extraordinary properties. Molecules, 23(7), 1664.
Muñoz, L. A., Cobos, A., Diaz, O., & Aguilera, J. M. (2012). Chia seeds: Microstructure, mucilage extraction and hydration. Journal of Food Engineering, 108(1), 216-224.
Goyal, A., Sharma, V., Upadhyay, N., Gill, S., & Sihag, M. (2014). Flax and flaxseed oil: an ancient medicine & modern functional food. Journal of Food Science and Technology, 51(9), 1633-1653.
Klir, P., & Benešová, N. (2020). Hempseed as a functional food: A review. Journal of Functional Foods, 74, 104173.
Comentários